Храналогія паўстання 1863–1864 гг.
1863 | ||
Студзень | 10(22).01 - пачатак паўстання ў Польшчы. У Варшаве выдадзены Маніфест часовага ўрада й дэкрэты па аграрнаму пытанню. 20.01(1.02) - ЛПК прыняў рашэнне падтрымаць польскіх паўстанцаў і выпусціў Маніфест, у якім абвясціў сябе Часовым правінцыйным урадам Літвы і Беларусі, дзе таксама паўтарыў параграфы маніфеста Варшаўскага ўрада ад 10(22) студзеня. | 27.01-сярэдзіна лютага - рэйд Р. Рагінскага па Заходняй Беларусі. Нечаканым налётам паўстанцы захапілі павятовы горад Пружаны. 19 лютага Рагінскі захоплены ў палон на беларускім Палессі. |
Люты | 27.02(11.03) - "белы пераварот" у віленскай паўстанцкай арганізацыі. ЛПК трансфармаваны ў Аддзел кіраўніцтва правінцыямі Літвы. К. Каліноўскі адхілены ад цэнтральнага кіравання паўстаннем. Каля 27 лютага - Каліноўскі напісаў гнеўны Пратэст супраць "белага" перавароту ў адрас варшаўскага цэнтра. | |
Сакавік | 11(23).03 - з Брытаніі накіравана зкспедыцыя пад камандаваннем Т. Лапінскага на параходзе "Ward Jackson", якая мелася даставіць інсургентам зброю і валанцёраў. Экспедыцыя была затрымана шведскімі ўладамі 21 скавіка. | На Беларусі пачалі актыўныя дзеянні паўстанцкія атрады мясцовага фармавання. |
Красавік | 24.04 - паўстанцы Л. Звяждоўскага пры падтрымцы мясцовых студэнтаў захапілі павятовы горад Горкі. Неўзабаве сілы Звяждоўскага былі разбітыя. | |
Травень | 1.05 - замест памяркоўнага У. Назімава віленскім генерал-губернатарам прызначаны М. Мураўёў-Вешальнік, які прыбыў у Вільню ў сярэдзіне траўня. 22.05 - найжорсткі бой паўстанцаў з карнікамі пад Мілавідамі. Перамога не дасталася аніводнаму з бакоў. 24.05 - М. Мураўёў выдаў інструкцыю аб ваенна-паліцэйскім упраўленні ў краі. Пачатак жорсткіх рэпрэсіяў як супраць саміх паўстанцаў, так і супраць асоб, якія ім спачувалі. | |
Чэрвень | Пачатак чэрвеня - пракацілася хваля арыштаў членаў Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літвы. Напалоханыя "белыя" адмаўляюцца займаць кіруючыя пасады ў паўстанцкай арганізацыі. У Вільню вымушаны вярнуць Каліноўскага. У беларуска-літоўскім паўстанцкім цэнтры зноў пачаў расці ўплыў "чырвоных". 11.06 - Каліноўскі апублікаваў на беларускай мове "Прыказ... ...да народу зямлі літоўскай і беларускай", які між іншым даводзіў сялянам, што паўстанне - "не дзела панскае". 14(26).06 - у Вільні абвешчана аб перайменаванні Аддзела кіраўніцтва правінцыямі Літвы, у Выканаўчы аддзел на Літве. Але, нягледзячы на гэта, залежнасць Вільні ад Варшавы хутка зноў стала чыста намінальнай. | |
Ліпень | Сярэдзіна ліпеня - камісар варшаўскага цэнтра ў Вільні Н. Дзюлеран адкліканы ў Варшаву. Перад ад'ездам ён перадаў сваю пячатку К. Каліноўскаму. Новым камісарам неўзабаве быў прызначаны А. Авейдэ. 26.07(7.08) - віленскім паўстанцкім цэнтрам канчаткова вынесены смяротны вырак губернскаму маршалку шляхты А. Дамейку - ініцыятару падачы вернападданніцкага адраса цару. Замах на Дамейку 30 ліпеня быў няўдалы. 27.07 - пададзены першы вернападданніцкі адрас цару з 235 подпісамі віленскіх дваран. Шляхта пачала адкрыта адыходзіць ад паўстання. 28.07 - у процівагу вернападданніцкім адрасам паўстанцы распачалі збор подпісаў пад контрадрасамі, якія меркавалася апублікаваць у замежным друку. 31.07 - арыштаваны старшыня Выканаўчага аддзела на Літве Я. Гейштар. К. Каліноўскі ўзначаліў віленскі паўстанцкі цэнтр. | |
Жнівень | 21.08(2.09) - ад імя віленскага цэнтра Каліноўскім дадзены дазвол грамадзянам не абмяжоўвацца ў падпісанні вернападданніцкіх адрасоў. Подпісы лічыліся фікцыяй. Гэты крок Каліноўскага выкліканы жорсткімі рэпрэсіямі супраць асоб, якія адмаўляліся паставіць свае подпісы пад адрасамі. 22.08 - арыштаваны А. Авейдэ. Перад арыштам ён перадаў паўнамоцтвы варшаўскага камісара Каліноўскаму. Такім чынам, апошні сканцэнтраваў усю паўнату паўстанцкае ўлады на Беларусі і ў Літве ў сваіх руках. | |
Верасень | Паўстанне на Беларусі практычна задушана. 6-17.09 - зварот да вернікаў вышэйшага каталіцкага святарства з асуджэннем узброенай барацьбы і заклікам адыходзіць ад паўстання. Каліноўскі пазней адгукнецца на гэты зварот асуджальным лістом. 8(20).09 - Выканаўчы аддзел на Літве выдаў адозву да інсургентаў, што адбіліся ад сваіх атрадаў, якая ўтрымлівала заклік працягваць барацьбу нават зімой. Напрыканцы месяца - жандары натрапілі на след Каліноўскага. | Верасень-снежань - невялікае кола барацьбітоў, што заставаліся на волі, у тым ліку Каліноўскі, стала рабіць захады па ўратаванню рэшткаў таемнай арганізацыі з тым, каб зноў аднавіць барацьбу ўвесну. Рассылаліся патрабаванні аб зборы нядоімак па паўстанцкіх падатках. За мяжой закуплялася зброя й амуніцыя. |
Кастрычнік | 5(17).10 - Р. Траўгут узначаліў варшаўскі ўрад. Пачатак т. зв. "дыктатуры Траўгута", што працягвалася да сакавіка 1864 г. | |
Лістапад | 3.11 - віленскі цэнтр даслаў у Ковенскае ваяводства распараджэнне, згодна з якім у выпадку роспуску атрада жаўнерам павінны былі выдавацца адпускныя білеты, каб "часовы водпуск атрада не меў выгляду поўнага роспуску войскаў". | |
Снежань | 1(13).12 - віленскі Аддзел прыняў Пастанову, што рэгламентавала парадак ад'езду грамадзян, якія апынуліся перад непасрэднай пагрозай арышту. 4(16).12 - ліст віленскага цэнтра да ваеннага камісара Літвы й Беларусі за мяжой Б. Длускага, у якім яму прапанавана падрыхтаваць і выдаць вайсковыя статуты для інсургентаў, а таксама арганізаваць для іх ваенную школу. | |
1864 | ||
Студзень | 15(27).01 - Р. Траўгутам разасланы дэкрэт аб паспалітым рушэнні. Такім чынам, польскае кіраўніцтва заклікала ўвесь народ да паўстання (чаго ўвесь час патрабаваў Каліноўскі) толькі тады, калі само паўстанне ўжо было практычна задушана. 20.01(1.02) - выйшаў першы нумар газеты "Głos z Litwy" - неафіцыйнага друкаванага органа ЛПК. 28.01 - удзельнік паўстанцкай арганізацыі В. Парафіяновіч на допыце выдаў жандарам месца жыхарства Каліноўскага й ягоны псеўданім. У ноч на 29.01 - арыштаваны К. Каліноўскі | 29.01-10.03 - Каліноўскі за кратамі напісаў і перадаў на волю "Пісьмы з-пад шыбеніцы". |
Люты | ||
Сакавік | 10(22).03 - у 10:30 раніцы на Лукішскай плошчы ў Вільні страчаны К. Каліноўскі. | |
Улетку | На Беларусі ліквідавана апошняя рэвалюцыйная арганізацыя (Наваградчына). |
За аснову ўзятыя даты старога стылю. У асобных выпадках даты новага стылю пададзены ў дужках.